Review: Grave of the Fireflies

Grave of the Fireflies kennen we als de 1988 Studio Ghibli-film, die een gesloten verhaal verteld rondom de Tweede Wereldoorlog en hoe de Japanse bevolking struggelde om te overleven. Dit verhaal zoomt in op twee kinderen, een broer (Seita) en jonger zusje (Setsuko). Ik had nooit gedacht dat ik deze hartverscheurende film nog een tweede keer zou kijken, maar een re-screening in bioscopen, die gepland staat voor augustus dit jaar trok me weer zo het verhaal in.

Deze re-screening zal op 28 augustus 2025 beginnen met screenings in selecte bioscopen. Via Piece of Magic Entertainment mochten wij al een kijkje nemen naar deze film. Daarom duiken we nog een keer volledig in Grave of the Fireflies!

Diepgaande thematiek

Grave of the Fireflies verteld het verhaal van Seita en Setsuko. Beiden jong, voornamelijk Setsuko. Seita is de oudere broer en hij wilt graag zorgen voor zijn jonge zusje in een periode waar eten schaars is. De Tweede Wereldoorlog vanuit Japans perspectief, in animatiestijl, dat kan je verwachten.

Het verhaal begint met Seita en Setsuko, die samen met hun moeder willen gaan schuilen voor een bombardement. In de chaos raken ze elkaar kwijt en Seita en Setsuko dienen met hun tweetjes dit bombardement te overleven, terwijl ze ook hun moeder willen vinden. Dit ontketent in een tragisch verhaal met thema’s als verlies, schuld, nationalisme en verantwoordelijkheid.

De band tussen Seita en Setsuko staat hier in het middelpunt. Terwijl de wereld om hen heen veranderd, terwijl familie een ander gezicht laat zien, terwijl ze constant zoeken naar eten en schoon water, is hun band de rode draad door deze film. Liefde tussen siblings kan daarin soms verder gaan dan liefde tussen ouder en kind, je voelt je als grote broer verantwoordelijk voor je jongere zusje en dat verteld deze film heel mooi.

Het verhaal kiest er bewust voor om het middenstuk extra traag te maken, zodat de impact van het begin en eind nog harder binnen komen voor kijkers. Daarnaast liet het in de jaren-80 zien dat animatie wel degelijk volwassen thema’s kunnen dragen, dat was voor die tijd enorm grensverleggend. Dit kan echter wel zorgen voor pacing problemen en een moment zijn waar mensen afhaken. Al kan ik me dat door de wonderbaarlijk hoogwaardige manier van storytelling niet voorstellen.

Waar de film soms nog laat liggen, is in de sense of time. Soms zitten er cuts in die ineens niet helemaal aanvoelen als een juiste sprong in de tijd. Hierdoor kan de kijker verdwaald raken in de tijdlijn. Daarnaast staan Ghibli films bekend om het gebrek aan uitleg, er is dus veel open voor interpretatie, wat niet iedereen zal liggen. Daarnaast is het verhaal zwaar deprimerend, waardoor het opnieuw kijken wat lastiger kan zijn. Dat laatste is echter niet per direct een nadeel, maar wel iets om in je achterhoofd te houden. Dit maakt het een cultureel enorm belangrijke animatiefilm.

Ghibli always delivers

Studio Ghibli is een enorm populaire animatiestudio en dat was in 1988 niet anders. Bekend om hoogwaardige details, de juiste keuzes qua contrast en kleur en unieke manieren van beweging in animatie, dat is Ghibli. Ook hier, in Grave of the Fireflies, is dat niet anders. Elke frame is met de hand getekend op celluloid-bladen, ookwel cels. Deze worden over met de hand geschilderde achtergronden gelegd. Dit was een techniek die vrij standaard was in de jaren-80. Doordat digitale animatie en CGI nog niet echt bestonden zoals die nu bestaan, voelt de film nog een stuk rauwer.

De animatie is daarin vrij realistisch, zelfs voor een animatiefilm. Dit komt door het sobere kleurgebruik, met kleuren die dof zijn en de toon van de film net dat beetje meer zetten. Ook beweging was hier al een groot onderdeel van het Ghibli portfolio, want de bewegingsanimaties zijn enorm soepel en toepasselijk. Ook is er voor die tijd enorm gelet op contrast, licht en schaduw. Waar je natuurlijk altijd in je achterhoofd moet houden hoe knap dit was in die tijd.

Daarnaast is deze film gemaakt door Ghibli, in samenwerking met  Isao Takahata en niet met Hayao Miyazaki. Takahata benaderd films op een hele andere manier, veel meer ingetogen en gefocust. Dit zie je ook wel in films als Nausicaä en The Tale of Princess Kaguya. Ook de manier waarop landschappen neer zijn gezet laat echt talent zien.

Metafoor na metafoor

Ghibli films staan bekend om het hebben van metaforen. Zo kennen we de atoombom-boom uit My Neighbour Totoro vast wel. Ghibli maakt vaak graag metaforen naar de Tweede Wereldoorlog of naar het veranderende klimaat in Japan. Deze film maakt dus zeer zeker ook gebruik van metaforen, sommigen staan hier natuurlijk ook open voor vrije interpretatie, maar een aantal van deze kan je niet omheen.

Zo worden de vuurvliegjes gebruikt om het korte leven dat mensen in die tijd hadden te symboliseren. Setsuko zegt hier dan ook de bekende ‘Why do fireflies die so young’ line. Dit staat symbool voor de kinderen die overlijden in de oorlog tussen volwassenen. Daarnaast kan je dit ook zien als het contrast tussen het licht van leven en het licht van dood (de bombardementen). Setsuko is hierin zelf ook een metafoor, als in – de onschuld van een kind. Er zitten zo nog meer metaforen in de film, maar die zouden direct wat elementen spoilen. Kan jij er een aantal vinden? Laat het dan zeker weten!

Sound design

Wat ook bijzonder is en wat Takahata hier showcased, is hoe minimalistisch gebruik van geluid de impact van een scene kan veranderen. Zo wordt er veel gebruik gemaakt van langere stiltes, of wordt er juist veel of weinig gebruik gemaakt van achtergrondgeluiden. De muziek van Michio Mamiya is ook zeer bewust gemaakt met een kleiner orkest, waardoor het op een vrij spaarzame manier wordt gebruikt. Less is more, zou je dan kunnen stellen. Zelfs de bombardement-scenes maken weinig gebruik van harde geluiden, omdat de nadruk hier ook niet ligt in deze film.

Ook de voice-acting is top notch. Wij mochten de film in het Japans kijken en dit is toch wel echt altijd een hoogstandje. De nieuwe Engelse dub zal echter bijna even goed zijn, gezien Ghibli zelf altijd betrokken is bij de dubs die gemaakt worden van hun films. Waar Ghibli normaliter vaak gebruik maakt van bekende stemacteurs, zien we nu zowel Ayano Shiraishi (Setsuko), als Tsutomu Tatsumi (Seita) een debuut maken. Dat doen ze bijzonder goed.

Verdict – Een culturele animatiefilm die je gezien moet hebben

We zien vaker films, animaties en dergelijken over de Europese of Amerikaanse perspectieven uit de Tweede Wereldoorlog. Echter is Grave of the Fireflies een bijna perfecte manier om het perspectief vanuit Japan te tonen. Het is een hartenbreker en een film met werkelijke impact. Daarnaast biedt het revolutionaire animatietechnieken, een adembenemende art direction en nog zo, zoveel meer.

Grave of the Fireflies is een film die iedereen op z’n minst een keer gezien moet hebben, zelfs als je niet van animatie houdt. Het heeft wat pacing issues en is zeker geen perfecte film, maar het verteld een belangrijk verhaal vanuit een veel te weinig vertaald perspectief.

Je kan Grave of the Fireflies in augustus in selecte bioscopen checken, zeker doen dus!